Gairm bheatha an-chontúirteach – tuairisceoireacht pharlaiminteach agus an comhthéacs stairiúil a bhaineann léi

Féach ar an Amlíne

"Is féidir an tuairisceoireacht ghearrscríbhneoireachta a rianú siar chuig an seanam agus bhí sí ar ceann de na gairmeacha ba chontúirtí sa tSean-Róimh, áit ar ordaigh an tImpire Severus go luath sa 3ú haois, agus é ag trácht ar aon tuairisceoir gearrscríbhneoireachta a dhéanfadh earráid agus é ag tuairisciú ar chás cúirte, 'gur cheart teannáin na láimhe deise a ghearradh agus é a dhíbirt ón impireacht go deireadh a shaoil'. Níl aon taifead ar phionós chomh dian seo á ghearradh ar fhoireann tuairisceoireachta na dTithe, ach sin ráite, níl aon iomrá ar earráidí ar bith ach an oiread."

An Ceann Comhairle, Séamus Pattison, Iúil 2001

Teach na dTeachtaí in Éirinn in 1780 agus Henry Grattan ag labhairt os comhair an Tí

Ceannródaithe sa tuairisceoireacht pharlaiminteach

Cé nach bhféadaimid, Éireannaigh, a mhaíomh gur ceannródaithe sa tuairisceoireacht ghearrscríbhneoireachta muid, is cinnte go bhféadaimid a leithéid a rá faoin tuairisceoireacht pharlaiminteach. I 1766, d’fhoilsigh an saineolaí polaitíochta, James Caldwell, sraith d’aighnis pharlaiminte a tharla i dTeach na dTeachtaí in Éirinn idir 1763 agus 1764. Meastar gurbh é an chéad duine le sraith rialta de dhíospóireachtaí parlaiminteacha a fhoilsiú agus dúirt sé gur scríobh sé iad “go hiomlán ón gcuimhne”. Chuir an pobal níos mó spéise sa dioscúrsa parlaiminteach ag an am sin, rud a tharla go príomha toisc gur éirigh parlaimintí ní b’oscailte, agus tháinig méadú dá bharr seo, ar an méid spáis a cuireadh ar leataobh sna nuachtáin don tuairisceoireacht pharlaiminteach. Roinnt blianta ina dhiaidh sin, idir 1782 agus 1801, cuireadh 17 n-imleabhar den Irish Parliamentary Register le chéile i mBaile Átha Cliath lenar clúdaíodh díospóireachtaí i dTithe na dTiarnaí agus i dTithe na dTeachtaí in Éirinn idir 1781 agus 1797.

Díospóireachtaí Sir James Caldwell ar chúrsaí a bhaineann le hÉirinn, in 1763 agus 1764. An chéad eagrán, 2 imleabhar (Londain, 1766) / Le cead ó Ghobharnóirí agus Caomhnóirí Leabharlann Marsh, Baile Átha Cliath

Traidisiún Hansard

Bhí an borradh a tháinig ar an tuairisceoireacht pharlaiminteach in Éirinn – suas go dtí cealú Pharlaimint na hÉireann i 1800 – le feiceáil i Sasana chomh maith, áit ar tháinig traidisiún Hansard na tuairisceoireachta chun cinn le linn an 19ú aois. Tagann an téarma “Hansard” ó Thomas Curson Hansard (1776-1833), an chéad chlódóir oifigiúil ag an bParlaimint in Westminster. Úsáidtear a ainm anois le haghaidh na dtuarascálacha oifigiúla i neart parlaimintí ar fud an domhain lena n-áirítear an Nua-Shéalainn, Ceanada, an Astráil agus an tSiombáib. Thosaigh Teach na dTeachtaí ag fostú a fhoireann tuairisceoireachta féin go díreach sa bhliain 1909 chun Tuarascáil Oifigiúil a chruthú agus ba ar an múnla sin a bunaíodh Oifig Díospóireachtaí Oireachtas Shaorstát Éireann 13 bliana ina dhiaidh sin in 1922.

Traidisiún na tuairisceoireachta parlaimintí san Oireachtas

Ní haon timpiste é, mar sin de, go bhfuil go leor cosúlachtaí le sonrú idir gnáthaimh na tuairisceoireachta parlaimintí san Oireachtas agus traidisiún Hansard. Bhí sé seo go mór le feiceáil i mí na Bealtaine 1999 nuair a mheas an Leas-Cheann Comhairle, Rory O’Hanlon, gur cheart dó sainmhíniú a thabhairt ar an Tuarascáil Oifigiúil a chruthaíonn tuairisceoirí parlaiminte san Oireachtas agus bhí macallaí láidre le sonrú ann de na téarmaí tagartha a leag roghchoiste de chuid Theach na dTeachtaí amach sa bhliain 1893 le haghaidh thuarascáil oifigiúil Pharlaimint na RA. Is é an sainmhíniú atá ar thuarascáil oifigiúil sna téarmaí tagartha seo ná tuarascáil, “cé nach tuairisc focal ar fhocal í, ar tuairisc focal ar fhocal í den chuid is mó, ach a mbeadh aon athrá agus aon iomarcaíocht fágtha ar lár agus aon earráidí soiléire ceartaithe inti, ach ar an láimhe eile, nach mbeadh aon rud fágtha ar lár a chuireann le ciall na hóráide nó a shoiléiríonn an argóint.”

Naisc thar lear

As siocair an tionchair dhomhanda a bhí ag an múnla den tuairisceoireacht pharlaiminteach a tháinig chun cinn sa Bhreatain, agus in Éirinn roimh Achtanna an Aontais, cruthaíonn tuairisceoirí parlaiminte san Oireachtas sa lá atá inniu ann tuarascálacha sa chaoi chéanna, beag nó mór, is a chruthaíonn tuairisceoirí eile iad sna reachtais i neart stát, dúichí agus réigiún eile ar fud an domhain, ó Gheirsí go hIamáice agus ó Stormont go dtí Singeapór. Is ball í Oifig Díospóireachtaí Thithe an Oireachtais de chomhlachtaí comhroinnte faisnéise amhail Cumann Tuairisceoireachta Parlaimintí na Breataine agus na hÉireann, agus freastalaíonn tuairisceoirí agus eagarthóirí parlaiminte Éireannacha ar chomhdhálacha agus óstálann siad comhdhálacha go rialta chun dea-chleachtas agus forbairtí teicneolaíochta a phlé.

Tráth a bhfuil athruithe móra ag teacht ar nósanna cumarsáide agus nuair is féidir le haon duine “bréagnuacht” nó faisnéis neamhiontaofa a roinnt le cliceáil cnaipe, tá sé níos tábhachtaí anois ná mar a bhí sé riamh go mbíonn tuairisceoirí parlaiminte againn chun tuarascáil iontaofa, neamhchlaonta a chur ar fáil do léitheoirí an lae inniu agus do na glúine amach anseo chomh maith.

Ábhar spéise eile

Oifig na nDíospóireachtaí

Parlaimint réabhlóideach a thuairisciú

Cé nár ghnách tuairiscí oifigiúla fíor-ama a dhéanamh ar imeachtaí sa Chéad Dáil lena linn, ba mhaith ab eol dá Comhaltaí agus dá hoifigigh an tábhacht a bhain lena cuid oibre a fhógairt agus béim a leagan ar a dlisteanacht sa bhaile agus thar lear.

Léigh níos mó

Oifig na nDíospóireachtaí

An Tuarascáil Oifigiúil a chur i dtoll a chéile i ré an ghearrscríofa

Ar feadh tréimhse an-fhada, cuireadh an Tuarascáil Oifigiúil le chéile ag úsáid uirlisí simplí cosúil le pinn luaidhe, pinn agus cóipleabhair, clóscríobháin láimhe agus páipéar carbóin, siosúir agus gliú.

Léigh níos mó

Oifig na nDíospóireachtaí

Tuairisciú ar uaisle ón gcoigríoch agus ar Uachtaráin

In ócáid spéisiúil, ach nach dtarlaíonn ach go hannamh, i saol thuairisciú na parlaiminte cuirtear fáilte roimh dhuine mór le rá ón gcoigríoch i gceann de na Tithe nó ag suí den dá Theach le chéile.

Léigh níos mó