Bolscaireacht agus poiblíocht

Féach ar an Amlíne

Ba é Labhrás Mag Fhionnghaill / Bailiúchán George Grantham Bain, Leabharlann na Comhdhála

As gach iarracht a rinne an Chéad Dáil, seans nach raibh aon cheann díobh níos tábhachtaí ná níos rathúla ná an obair a rinneadh chun cás na bpoblachtach a chur chun cinn sna meáin náisiúnta agus idirnáisiúnta.

Bhí Rannóg Bolscaireachta i gcroílár na hoibre seo; athainmníodh Roinn na Poiblíochta uirthi ansin le linn shos cogaidh 1921. Chuir an ghníomhaireacht go mór le marthain an phoblachtachais le linn na míonna dorcha idir 1920 agus 1921, ag treisiú sprid na ndaoine a bhí ag oibriú ar son na cúise agus ag laghdú fhéinmhuinín na ndaoine a bhí ag troid ina coinne. Chuir an fhoireann bheag a gcuid iarrachtaí agus a dtallann le chéile chun é seo a dhéanamh agus d’éirigh go maith leo beag beann ar fhrithbheart agus bacainní suntasacha ó na Briotanaigh. Bhí ról lárnach ag na hAirí a bhí i rinn an mheaisín, agus ag na cúntóirí trínár oibrigh siad i rath na n-iarrachtaí.

Desmond FitzGerald / Le caoinchead Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

Na hAirí Bolscaireachta

Bhí Laurence Ginnell ina chéad cheann foirne ar Rannóg na Bolscaireachta. Ba radacaí agus Teachta Parlaiminte a chreid sa Rialtas Dúchais “forásach” é Ginnell roimhe sin, ach shíl sé go raibh an t-atmaisféar i bPáirtí na hÉireann neamhchuidiúil faoi stiúir John Redmond. Bhí sé aosta agus an tsláinte go dona aige nuair a gabhadh agus cuireadh i bpríosún é i mí Aibreáin 1919 cúpla seachtain i ndiaidh dó tosú amach sa phost. Nuair a scaoileadh saor é ceithre mhí ina dhiaidh sin chaith sé an chuid eile den tréimhse a bhí fágtha sa phost aige ag oibriú ar son na cúise thar sáile.

D’éirigh leis an duine a ghlac le post Ginnell, Desmond FitzGerald, duine ilteangach mór le rá a bhí páirteach i saol litríochta Londan, an post a choinneáil i gcomhair tréimhse ní b’fhada. Bhí an post aige ó mhí na Bealtaine 1919 go dtí gur gabhadh é i mí Feabhra 1921, agus tharla cuid de na héachtaí is mó sa Roinn le linn na tréimhse a raibh sé i gceannas uirthi.

Chuir Ginnell béim ar phaimfléid faisnéise a fhoilsiú, ach dhírigh FitzGerald a chuid iarrachtaí ar an tuairisceoireacht laethúil. Thóg sé ar an obair a rinneadh an bhliain roimhe sin nuair a bhunaigh Sinn Féin Oifig Preasa faoi Robert Brennan, a mbeadh ról lárnach aige in obair na Dála ní ba dhéanaí. Scaip an Oifig Preasa colún sindeacáite chuig na scórtha nuachtán tuaithe ar fud na hÉireann. Bhí uaillmhianta FitzGerald ní ba leithne ná sin, agus bhí sé de rún aige díriú ar na meáin Éireannacha, Bhriotanacha agus an preas náisiúnta thar sáile.

Tuairisc chlóscríofa ar obair na Rannóige Poiblíochta / Le caoinchead Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

Irish Bulletin

Ba é an Irish Bulletin torthaí na n-iarrachtaí sin, foilseachán a dhéantaí le míméagraf agus a d’fhoilsítí gach lá ó Luan go hAoine ó mhí na Samhna 1919 go dtí mí Iúil 1921. Ba ghaisce iontach é, go háirithe mar bhí ar an oifig bogadh 14 huaire in imeacht dhá bhliain chun brath na Breataine a sheachaint agus gur gabhadh FitzGerald i mí Feabhra 1921. Bhí guth láidir poblachtach le brath san Irish Bulletin, agus bhíodh ailt ag moladh airm na bpoblachtach go hard ann mar aon le himeachtaí polaitíochta ar éirigh go hiontach leo nó ailt inar cáineadh craos na mBriotanach. Cé gur foilseachán claonpháirteach a bhí ann go follasach, bhí FitzGerald, agus an duine a tháinig ina dhiaidh, Erskine Childers, pointeáilte faoi scéalta bréagacha a sheachaint ar an mbonn go mbainfidís an bonn ó chreidiúnacht na dtuairiscí a d’fhéadfaí a chruthú a bhí fíor.

Taobh istigh de thréimhse ghairid, d’éirigh leis an Irish Bulletin dul in aghaidh na monaplachta a bhí ag rialtas na Breataine ar scaipeadh nuachta ar Éirinn go dtí sin. Síneadh leis an rith cló a bhí aige ó 30 go dtí 2,000 cóip, agus ba ghnáthábhar léitheoireachta a bhí sa Bulletin d’iriseoirí iasachta a bhí ag oibriú in Éirinn. Ní ba thábhachtaí ná sin, bhí faisnéis ón Bulletin le fáil ina dtuairiscí chomh maith. Scaipeadh an Bulletin go forleathan sa Bhreatain chomh maith, go háirithe i measc na dTeachtaí Parlaiminte in Westminster a raibh bá acu le cúis na bpoblachtach, go mór mór i measc Pháirtí Lucht Oibre na Breataine.

Ní mór Art O’Brien a aithint as an obair a rinne sé le dul i bhfeidhm ar na daoine ba chumhachtaí i Rialtas na Breataine agus i gcathair Londan. Bhí neart ról ag Art O’Brien taobh istigh de ghnóthas na bpoblachtach i Sasana, lena n-áirítear poiblíocht agus tiomsú airgid. Ba den dara glúin Éireannach é O’Brien, mar aon le FitzGerald agus Piaras Béaslaí, comhaltaí eile de mheaisín poiblíochta na bpoblachtach.

Sháigh O’Brien é féin go hiomláin i ngluaiseacht athbheochana na Gaeilge i Londain. Cé nárbh iriseoir é féin, bhí go leor teagmhálaithe aige agus chabhraigh siad go mór leis an iarracht poiblíochta thiar i mBaile Átha Cliath agus bhí siad ríthábhachtach chun meon mhuintir na hÉireann a athrú maidir le beartas Rialtas na Breataine i leith na hÉireann. Is slat tomhais é ar an rath a bhí air chuige sin an ruathar a rinne Scotland Yard ar na foirgnimh a bhí ag Irish Self-Determination League a stiúir O’Brien, i mí na Samhna 1920, agus gur díbríodh roinnt urlabhraithe poblachtacha a bhí ina gcónaí i Sasana ag an am ar ais go hÉirinn.

Erskine Childers / Le caoinchead Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

Erskine Childers

Bhí comharba FitzGerald ar cheann de na daoine ba dhiamhaire le linn na troda ar son an neamhspleáchais, Erskine Childers. Throid Childers le hairm na Breataine i gCogadh na mBórach agus scríobh sé stair ar rannpháirtíocht a aonaid san fheachtas chomh maith. Rinne sé seirbhís in airm, i gcabhlach, in aerfhórsa agus i seirbhísí faisnéise na Breataine. Bhí neart scarúnaithe ann, Art Ó Gríobhtha go mór mór, nach raibh muinín acu as a bona fides. Ach thacaigh Micheál Ó Coileáin le ceapadh Childers mar cheann na Roinne, cé nach raibh sé ina Theachta Dála ag an am. Ba chinneadh spreagtha a bhí ann. Bhí sé ina impiriúlaí tráth, ansin ina urlabhraí ar son Rialtas Dúchais d’Éirinn, agus mar sin bhí Childers suite in áit iontach chun argóintí fónta a chur ar fáil a d’fhéadfaí a úsáid chun na hionsaithe i gcoinne chúis na bpoblachtach óna naimhde iasachta agus náisiúnta a bhréagnú. Ba scríbhneoir iontach é chomh maith.

B’údar imní mór dó an rath a bhí ag na Briotanaigh i réimsí áirithe agus iad ag léiriú feachtas na bpoblachtach mar “bhuíon dúnmharfach”, nár léirigh meon mhuintir na hÉireann ach a bhí in ann easaontú a chur faoi chois le bagairt mhór. D’fhéach Desmond FitzGerald le dul in aghaidh an léirithe seo san Irish Bulletin le linn 1920, trí dhíriú ar an obair thairbheach shíochánta a chuir Dáil Éireann i gcrích agus ar a líonra cúirteanna eadrána go háirithe. Ní rabhthas in ann go leor de na gníomhaíochtaí sin a dhéanamh sa dara leath den bhliain mar gheall ar na beartais smachtúla a chuir rialtas na Breataine i bhfeidhm.

 

 

Bailiúchán alt a scríobh Erskine Childers a foilsíodh faoin teideal Military Rule in Ireland / Le caoinchead Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

Airm oifigiúil

Gach seans go raibh tionchar ag an taithí a bhí ag Childers san Afraic Theas ar an gcinneadh ach bheartaigh sé dul i gcoinne an dearcaidh sin agus Óglaigh na hÉireann a léiriú mar airm oifigiúil phoblacht na hÉireann. Cé gur ghlac gach comhalta Mionn Dílseachta don Dáil a tháinig i bhfeidhm go mall sa bhliain 1919, mhothaigh sé gur theastaigh ráiteas poiblí ón Dáil féin, ina soiléireofaí stádas oifigiúil Óglaigh na hÉireann, cé go raibh siad faoi smacht na Dála, agus freagracht a ghlacadh as a ngníomhaíochtaí. Thuig de Valera, ón tréimhse a chaith sé i Meiriceá, an dochar a rinneadh ar chúis na poblachta mar gheall ar an gcur síos ar Óglaigh na hÉireann mar “bhuíon dúnmharfach”, agus d’éirigh le Childers a chur ina luí air go raibh gá leis an ráiteas follasach seo, agus rinneadh beartas oifigiúil de i mí an Mhárta 1921.

Ní raibh ach céim mhór siar amháin ag an Roinn Bolscaireachta le linn mhíonna deiridh Chogadh na Saoirse, nuair a rinne fórsaí na Breataine ruathar ar na hoifigí agus ghabh siad an trealamh. D’fhéadfadh go mbeadh sé seo tubaisteach don obair a bhí ar bun acu mar gur cuireadh neart deiseanna ar fáil do na Briotanaigh píosaí den Irish Bulletin agus doiciméid agus foilseacháin eile a mbeadh cuma dhílis orthu a bhrionnú. Ach bhí na hiarrachtaí a rinne Caisleán Bhaile Átha Cliath é seo a dhéanamh chomh dona gur éirigh leo creidiúnacht an fhíornuachtáin a mhéadú, ag cur beaguchtach breise ar fhórsaí na Corónach.

Méadaíodh stádas Roinn na Bolscaireachta i mí Mheán Fómhair 1921 agus rinneadh Roinn na Poiblíochta di go hoifigiúil.

 

 

Ábhar spéise eile

Scéal fada

Éamon de Valera i Meiriceá

Idir an tráth a d’éalaigh de Valera ó phríosún Lincoln i mí Feabhra 1919, agus an tráth a toghadh é ina Uachtarán ar an Dáil i mí Aibreáin, thosaigh a chuid smaointe ag díriú ar thuras chun na Stát Aontaithe. Go luath i mí an Mheithimh, ó Learpholl go Nua Eabhrac, agus é as aithne agus faoi mhíchompord mór, ar bord an línéir SS Lapland.

Léigh níos mó

Clostaifeadadh

Óráid i gcuimhne ar Thraolach Mac Suibhne

Is óráid í seo a tugadh i gcuimhne ar Thraolach Mac Suibhne, TD agus Ard-Mhéara Chorcaí. Ba phointe cinniúnach sa troid ar son shaoirse na hÉireann é a bhás mar gheall ar an aird agus an trua a tharraing Mac Suibhne.

Éist anois

díospóireacht dála

Dáil Éireann, 17 Meán Fómhair 1920

Department of Propaganda
"The publicity given to the case of Ireland owing to the treatment of the Lord Mayor of Cork was the largest yet attained. It was so great that foreign journalists thought that the Irish Government spent millions of money on propaganda in other countries."

Léigh an díospóireacht