Éire agus Comhdháil Síochána Versailles

Féach ar an Amlíne

Tá an iarracht a rinne Éire aitheantas a fháil dá neamhspleáchas ar mhodh achainí chun Chomhdháil Síochána Versailles ar cheann den iomaí gné de bhlianta na réabhlóide ó 1912-23 a mbíonn neamhaird á tabhairt uirthi.

Tá dhá chúis leis an bhfaillí sin agus is féidir iad a aithint gan stró. Ar an gcéad dul síos, go bunúsach, níor éirigh leis an achainí, agus séanadh éisteacht den sórt sin ar Éirinn. Toisc gur minic a dhéantar dearmad ar iarrachtaí teipthe, caitheadh an iarracht i leataobh sa taifead ar na blianta sin. Tharla an méid sin go ríthapa a bhuí leis an dara cúis – an treallchogaíocht a sheol Óglaigh na hÉireann i gcoinne fhórsaí na Corónach i rith Chogadh na Saoirse, agus freagra brúidiúil na Breataine. Tá sé ríthábhachtach go gcuimhneoimis, áfach, nárbh é an bealach foréigneach seo chun féinrialtais an bealach ba rogha leis na poblachtaigh. Ba fhreagra neamhphleanáilte é, ar bhealach, ar an gcaoi ar theip orthu in Versailles. Tá sé tábhachtach, mar sin, scrúdú a dhéanamh ar chúlra na teipe sin agus ar na cúiseanna a bhí léi.

Síniú na Síochána i Halla na Scáthán, Versailles, an 28 Meitheamh 1919 / © IWM (Art.IWM ART 2856)

Deireadh an chogaidh

Tháinig an Chomhdháil Síochána as an líon uafásach daoine a gortaíodh agus a maraíodh ar gach taobh sa chéad dá bhliain den chogadh. Ina theannta sin, in ainneoin an áir sin, ní fhacthas aon ghluaiseacht fhiúntach sna línte tosaigh a bunaíodh i bhfómhar 1914 ar an bhFronta Thiar. Ar an lámh eile, bhí forbairtí suntasacha le feiceáil ar an bhFronta Thoir. De bhrí gur theip ar an stát Rúiseach agus ar an stát Ostra-Ungárach araon, eagrú mar is ceart le haghaidh cogaidh, buaileadh go holc orthu an iomaí uair. Bhí an Ghearmáin tar éis gluaiseacht chun tosaigh gan stad gan staonadh trí thailte Polannacha a d’ionghabh an Rúis céad bliain agus níos mó roimhe sin. Ba theip chostasach feachtas Gallipoli. Go dtí lár 1918, bhí an chuma ar an scéal go raibh na Cumhachtaí Láir ag buachan an chogaidh.

Mar sin, bhí cúiseanna ann chun comhréiteach idirbheartaithe a lorg, agus chun ceann a sheachaint. Bhuaigh na fórsaí a bhí i gcoinne sos comhraic orthu siúd a bhí ag tacú le beart den sórt sin, agus lean na maruithe ar aghaidh. Dá bharr sin, bhí éirí amach sa Rúis, bhí ceannaircí in airm na Fraince, bhí ardú i dteannas polaitiúil agus sóisialta sa Bhreatain, chuaigh Meiriceá isteach sa chogadh agus thit impireachtaí na Gearmáine agus na Tuirce agus an Impireacht Ostra-Ungárach. Maidir leis an gcomhdháil a tionóladh ar deireadh in Versailles in Eanáir 1919, tháinig sí le chéile, mar sin, i gcúinsí a bhí éagsúil ó bhonn ó na cinn a samhlaíodh níos lú ná bliain roimhe sin – toisc gur ghéill an Ghearmáin seachas sos comhraic trí chéile a bheith ann.

 

Forógra olltoghcháin Shinn Féin, 1918 / Le caoinchead Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

Tionchar an tsosa cogaidh ar Éirinn

Ó thaobh ghluaiseacht phoblachtach na hÉireann de, bhí gnéithe dearfacha agus diúltacha ag baint leis an athrú sin ar na fíricí ar an talamh. Dá mba rud é gur comhaontaíodh sos comhraic idirbheartaithe ag deireadh 1916, abair, ní bheadh na fórsaí sin chomh láidir is a bhí siad sa tír dhá bhliain ina dhiaidh sin. Bheadh leas frithpháirteach ag na stáit impiriúla a bhí ag seoladh an dá thaobh den chogadh smacht a choinneáil ar a bpobail faoi ghéillsine.

Dá mbeidís tar éis sos comhraic a chomhaontú le linn 1917 nó 1918, bheadh poblachtaigh na hÉireann níos fearr as. I rith na tréimhse sin, d’éirigh an poblachtachas ní ba láidre agus ní b'eagraithe toisc go raibh sé i gcoinne an chogaidh. Ina theannta sin, chuaigh an dá dhream cogaíochta i mbun sraith de chleasanna taidhleoireachta, agus náisiúin a bhí faoi chois ag an taobh eile á ngríosú acu tríd an tsaoirse a ghealladh dóibh d'fhonn an bonn a bhaint ó iarracht chogaidh a namhad.

Nuair a tharla an sos cogaidh dáiríre – is é sin le rá nuair a ghéill an Ghearmáin– i Samhain 1918, bhí an scéal tar éis athrú an athuair. Ba iad Sinn Féin an fórsa ceannasach i bpolaitíocht na hÉireann faoin tráth sin, mar is léir ón mbua a bhí acu in olltoghchán 1918. Toisc go raibh toradh soiléir ar an gcogadh, áfach, agus go raibh an Bhreatain ar thaobh na mbuaiteoirí, is ar éigean a bhí aon deis fágtha do phoblachtaigh na hÉireann bealach taidhleoireachta a lorg chun an neamhspleáchais.

Cárta poist ina dtaispeántar Uncle Sam ag cur fáilte roimh shaighdiúir Éireannach chuig Comhdháil Síochána Pháras / Le caoinchead Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

An tIdirnáisiúnachas

Ba chuid ríthábhachtach de straitéis na bpoblachtach an beartas achainí a dhéanamh chun na comhdhála síochána iarchogaidh ó toghadh an Cunta Pluincéid san fhothoghchán cinniúnach i Ros Comáin i bhFeabhra 1917. I gcaitheamh na 18 mí ina dhiaidh sin, i dteannta gealltanas chun staonadh ó fhreastal ar Pharlaimint Westminster, ba é bunchloch fheachtas na scarúnaithe é. I rith Ard Fheis Shinn Féin i nDeireadh Fómhair 1917, léiríodh an beartas sa leasú ar bhunreacht an pháirtí inar caitheadh seanghealltanas na démhonarcachta i dtraipisí i bhfabhar an phoblachtachais loim. Sa chlásal nua, bhí (tá béim curtha leis):

“Is é atá Sinn Féin do lorg ná admháil na hÉireann do bheith ina poblacht neamhspleách Gaelach ó chiníocha an domhain. Ar bhaint na hadmhála sin amach, féadfaidh muintir na hÉireann, de réir a dtola féin, rogha do dhéanamh ar an ngné rialtais is fearr leo.”

Tugann an páirtí gealltanas freisin sa chuid iomchuí d’fhorógra toghcháin an pháirtí in 1918 achainí a dhéanamh “ar an gComhdháil Síochána náisiún neamhspleách a dhéanamh d’Éirinn.”

Níorbh aon chomhtharlúint é, mar sin, gurbh é an Scéal ó Dháil Éireann chum Saor-Náisiún an Domhain ceann de na trí théacs a bhí mar chuid lárnach de na himeachtaí ag an gcéad chruinniú de Dháil Éireann an 21 Eanáir 1919. Ba dhearbhú cumhachtach é sin ar éileamh na hÉireann ar neamhspleáchas, agus ar a tiomantas don ord domhanda nua bunaithe ar cheartais agus ar chearta, lenar thacaigh Woodrow Wilson, Uachtarán na Stát Aontaithe.

I gcaitheamh na seachtainí agus na míonna ina dhiaidh sin, chaith riarachán nua na Dála go leor fuinnimh ag iarraidh an t-éileamh reitriciúil seo a chur i gcleachtas trí stocaireacht a dhéanamh ar na toscairí ollmhóra polaiteoirí agus preasa a bhí tagtha le chéile i bPáras le haghaidh na gcaibidlí in Versailles. Cé go ndearnadh roinnt dul chun cinn i dtéarmaí comhbhá a fháil don seasamh poblachtach, níorbh fhéidir Ceist na hÉireann a chur le clár oibre a bhí lán cheana féin, go bunúsach toisc gur dhiúltaigh an Bhreatain, a bhí ar cheann de na Ceithre Thír Mhóra a reáchtáil an ócáid, an t-iarratas a phlé fiú, agus nach raibh fonn ar aon cheann de na toscairí eile cur i gcoinne an diúltaithe sin.

Mar sin, cuireadh bac ar an mbealach síochánta, taidhleoireachta i dtreo neamhspleáchas na hÉireann – nó ar idirnáisiúnachas Cheist na hÉireann. In atmaisféar bréan an díomá agus an diomú a bhí ann ina dhiaidh sin, ní haon iontas mór é nárbh fhada gur tháinig an rogha eile mhíleata chun cinn.

Ábhar spéise eile

Aiste i bhfoirm pictiúr

Roimh an Dáil, Éire 1800-1919

Nuair a chuireadh deireadh leis an bParlaimint na hÉireann, bhí an easpa parlaiminte ina príomhúdar cainte i gcúrsaí polaitíochta na hÉireann ar feadh níos mó ná céad bliain.

Léigh níos mó

Clostaifeadadh

Aitheantas do Phoblacht na hÉireann

"No, the Irish do not hate England. The Irish desire peace with England and with the rest of the world."

Éist anois

Scéal fada

Scéal ó Dháil Éireann chum Saor-Náisiún an Domhain

Bhí an plean chun aitheantas idirnáisiúnta a lorg maidir le Poblacht neamhspleách na hÉireann mar chuid lárnach den straitéis a raibh an Chéad Dáil ag gabháil di.

Léigh níos mó